نقد و بررسی تبیین‌های عقلانی ضرورت امامت عامه ، از دیدگاه فیلسوفان ( فارابی و ملاصدرا ) و متکلمان ( شیخ مفید ، سید مرتضی و شیخ طوسی

محمد صادف علی‌پور

فلسفه وکلام

کارشناسی ارشد

حسن یوسفیان

محمد جعفری

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

1389

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

واژگان کلیدی : امام ، نبی ، حکمت ، فیض ، شریعت ، عصمت . تبیین عقلانی نظریه امامت یکی از مهم‌ترین و کار آمدترین ابزارهایی است که می‌تواند زمینه توسعه و صدور این اندیشه را به سراسر جهان فراهم آورد . از این رو در این نوشتار ضمن تبیین استدلال‌های عقلانی امامت به بررسی و ارزیابی آن‌ها می‌پردازیم . ار آنجایی که این اصطلاح ، اصطلاح دینی است ، ابتدا به تعریف امام امامت از منظر قرآن و سنت همت گمارده ، ضمن بررسی تعریف‌های متکلمان و فیلسوفان مورد نظر ، ارکان و عناصر قوام بخش این تعریف را مشخص می‌کنیم و با توجه به آن به تبیین استدلال‌های مورد نظر می‌پردازیم . به طور کلی در این نوشتار هفت استدلال مورد بررسی قرار گرفته است . از این تعداد سه استدلال متعلق به متکلمان و چهار استدلال متعلق به فیلسوفان است . استدلال‌های متکلمان عبارتند از : استدلال از راه " قاعده لطف " . استدلال از راه " محال بودن تکلیف بما لا یطاق " و استدلال از راه " نیاز شریعت به حافظ " . استدلال‌های فیلسوفان نیز عبارتند از : استدلال از راه " ضرورت وجود رییس اول در مدینه فاضله " . استدلال از راه " نظریه فیض " ، استدلال از راه " ضرورت حفظ حیات اجتماعی " و استدلال از راه " لزوم واسطه در شناخت خداوند " . از میان این استدلال‌ها ، استدلال اول متعلق به فارابی و سه استدلال دیگر متعلق به صدرالمتالهین می‌باشد . بررسی استدلال‌های متکلمان و استدلال فارابی نشان می‌دهد بیشتر سعی و تلاش آن‌ها صرف اثبات جایگاه اجتماعی امام و نقش او در حیات اجتماعی شده است . این در حالی است که ملاصدرا در سایه قرآن و عترت و در پرتو نور روایات به همه ابعاد وجودی امام معصوم علیه‌السلام توجه کرده و ضمن شرح روایات کتاب الحجه در اصول کافی ، در صدد اثبات عقلانی همه‌ی این ابعاد بر آمده است.

1392/10/8

1454